Het is levensgevaarlijk om journalist te zijn. In 2023 moesten wereldwijd 95 journalisten hun werk met de dood bekopen. Alleen al in Gaza vielen de afgelopen maanden 78 dodelijke slachtoffers onder de verslaggevers. Niet alleen in oorlogssituaties lopen journalisten gevaar. Ze krijgen ook vaker te maken met fysiek geweld, digitale aanvallen, staatsterreur en bedreigingen uit de onderwereld. Hoe kunnen journalisten zich wapenen tegen deze dreigingen, en hun vak blijven uitoefenen?
Daarvoor moeten we onderzoeksjournalistiek anders gaan bedrijven, volgens de Franse journalist Laurent Richard. Samen met een clubje dappere onderzoeksjournalisten richtte hij vervolgens in 2016 het collectief ‘Forbidden Stories’ op. Ze ontwikkelen methodes voor samenwerking zodat belangrijke, gevaarlijke verhalen het licht blijven zien. Zo is zelfs de dood van een journalist niet het einde van een verhaal. VPRO Tegenlicht volgt Richard terwijl hij het collectief uitbreidt, zijn methodes deelt en een nieuw verhaal onder zijn hoede neemt
Over het programma
We beginnen de avond met een gesprek over het maakproces van de aflevering. Dat doen we met:
Shuchen Tan is regisseur bij VPRO Tegenlicht, en heeft eerder o.a. de documentaires De wereldkaart volgens China (2022), Wijze lessen van Afghanistan (2021) en De digimens (2021) gemaakt.
Daarna gaan we in gesprek over het collectief Forbidden Stories en de gevaren die er ook voor Europese landen op de loer liggen als het gaat om vrije pers en de daarmee samenhangende rechtsstaat. Daarna praten we met Nederlandse onderzoeksjournalisten over de internationale samenwerkingen tussen journalisten als ‘wapen’ tegen het monddood maken van journalisten die onrecht aan de kaak stellen.
Deze gesprekken voeren we met:
Oprichter van het collectief Forbidden Stories Laurent Richard die online aansluit. In 2015 was Richard getuige van de bloedige aanslag op de redactie van het Franse satirische weekblad Charlie Hebdo, waar hij naast werkte. Samen met een clubje dappere onderzoeksjournalisten richtte hij vervolgens in 2016 het collectief ‘Forbidden Stories’ op. Ze ontwikkelen methodes voor samenwerking zodat belangrijke, gevaarlijke verhalen het licht blijven zien. Zo is zelfs de dood van een journalist niet het einde van een verhaal.
Europarlementariër Sophie in ‘t Veld die ook online aansluit. Sophie in ‘t Veld is sinds 2004 lid van het Europees Parlement voor D66. Aankomende verkiezingen is zij opnieuw verkiesbaar, maar dan als lijsttrekker voor Volt België. In ‘t Veld wordt gedreven door de strijd voor democratie, grondrechten en de rechtsstaat. Ze zet zich in voor vrijheid, rechten en gelijke kansen voor alle Europeanen. Afgelopen jaar sprak zij zich sterk uit tegen de European Media Freedom Act, die het overheden vergemakkelijkt om journalisten af te luisteren in het kader van de ‘nationale veiligheid’.
Karlijn Kuijpers is onderzoeksjournalist bij NRC. Eerder was zij onderzoeksjournalist voor Investico en de Trouw en deed zij onderzoek voor SOMO naar de relatie tussen bedrijven en conflict in Colombia. Kuijpers doet vaker mee aan internationale onderzoeksjournalistieke samenwerkingen. Zo hielp ze mee aan het onderzoek in samenwerking met Forbidden Stories naar de moord op de Britse journalist Dom Philips en Braziliaans rundvlees dat bijdraagt aan de ontbossing in de Amazone.
Lucas Brouwers is onderzoeksjournalist voor NRC. Van 2018 tot 2022 presenteerde hij ook de wetenschapspodcast van NRC Onbehaarde Apen. Brouwers doet met name onderzoek op het gebied van gezondheid en ongelijkheid. Afgelopen maanden hielp hij voor het eerst mee aan een onderzoek van Forbidden Stories naar (martel)praktijken in detentiecentra in Azerbeidzjan waar met ruim 20 miljoen euro van het Europees Parlement verbetering in zou worden gebracht.
Het programma wordt gemodereerd door onderzoeksjournalist Marieke Rotman die voor Investico in samenwerking met De Groene Amsterdammer onderzoek deed naar de verharding van de onderwereld in Nederland. Zij praatte onder andere met een groot aantal misdaadjournalisten over wat de moord op hun collega Peter R. de Vries had gedaan met hun beroepspraktijk.
Lees hier alles over het onderzoek rondom Azerbeidzjan wat zich in de uitzending ontvouwt en wat op 1 februari 2024 gepubliceerd werd door Forbidden Stories.
Azerbeidzjan Meer dan 20 miljoen euro ontving Azerbeidzjan van de EU en de Raad van Europa om mensenrechten te verbeteren. Resultaat blijft uit. Organisaties die het Europese geld uitgeven zijn gelieerd aan president Aliyev en journalisten die corruptie en repressie in het land onderzoeken zijn recent gearresteerd.
Het strafproces Marengo, een ‘voor Nederland ongekende zaak’, staat symbool voor de toenemende verharding van de onderwereld. Hoe gaan advocaten, officieren van justitie, rechters en misdaadverslaggevers om met de voortdurende dreiging? De impact op de Nederlandse rechtsstaat in negen hoofdstukken.
Een jaar geleden vermoordden lokale vissers in de Braziliaanse Amazone de Britse journalist Dom Phillips en zijn gids Bruno Pereira. Internationale media onderzochten de illegale visindustrie. Achter de moord gaat georganiseerde misdaad en mogelijk drugshandel schuil.
Forbidden Stories coordinated the work of 45 journalists from 18 news organizations after the assassination of Maltese investigative journalist Daphne Caruana Galizia, who was murdered for doing her investigative journalism.
De Nederlandse regering steunt in Europa een Frans voorstel om het afluisteren van journalisten zo makkelijk mogelijk te houden. Het plan beoogt uitzonderingsregels in stand te houden die toelaten dat overheden zogenaamde spyware inzetten zonder enige vorm van onafhankelijke toetsing. Deze vorm van overheidsspionage leidde de afgelopen jaren in heel wat Europese landen tot schandalen.
